مشخصات کتاب:

نام کتاب: مسئله فقر و امنیت غذایی در ایران هزینه، کمیت و کیفیت خوراک خانوار‌های ایرانی بین سال‌های 1402-1385

تهیه و تدوین: پژوهشکده امنیت اقتصادی تدبیر

مشخصات نشر: تهران، پژوهشکده امنیت اقتصادی تدبیر‏‫، 1404

تألیف: عطیه وحید‌منش

ناظر علمی: محمد رضا واعظ مهدوی و مصطفی سمیعی‌نسب

چاپ نخست: فروردین 1403

شمارگان: 1500 نسخه

قیمت:  5.000.000 ریال

معرفی کتاب:

امنيت غذايي به جهت حفظ سلامت جسمي و رواني افراد ضروري و به پيشرفت جامعه كمك مي‌كند و مي‌تواند در راستاي ثبات سياسي و اجتماعي باشد و دستيابي به امنيت غذايي براي همه، به ويژه گروه‌هاي آسيب‌پذير، جهت دستيابي به وضعيت عادلانه و پايدار داراي اهميت است. در سال‌هاي اخير، عوامل اقتصادي همچون ركود و بيكاري، بحران‌هاي زيست محيطي مانند تغييرات اقليمي و كاهش منابع طبيعي، و چالش‌هاي اجتماعي مانند نابرابري، باعث افزايش ناامني غذايي در بسياري از كشورها شده اند. اين موضوع نه تنها سلامت جسمي و رواني افراد را تحت تأثير قرار مي‌دهد، بلكه مانع از دسترسي به آموزش و فرصت‌هاي اقتصادي مي‌شود و شكاف اجتماعي را عميق‌تر مي‌سازد و ناپايداري اقتصادي و اجتماعي را موجب مي‌شود. جوامع مبتلا به ضعف در تأمين امنيت غذايي، با مشكلاتي از جمله كاهش بهره‌وري نيروي كار، افزايش هزينه‌هاي بهداشتي و حتي بروز مشكلات اجتماعي و جرائم مواجه خواهد شد. اين مسئله نشان دهنده نياز فوري به سياست‌گذاري‌هاي كارآمد و برنامه‌هاي حمايتي است كه از طريق آن بتوان به كاهش فقر و افزايش امنيت غذايي پرداخت. 

فهرست مطالب

سخن ناشر
پیشگفتار

مقدمه دكتر محمدرضا واعظ مهدوي
مقدمه

فصل اول: وضعيت هزينه‌هاي خوراكي خانوار در ايران

فصل دوم: كميت خوراك خانوار: وضعيت كالري دريافتي

فصل سوم: سبد مطلوب غذايي

فصل چهارم: كيفيت خوراك خانوار در ايران

فصل پنجم: كيفيت خوراك در خانوارهاي داراي دست كم يك كودك زير 6 سال

فصل ششم: نتيجه گيري و پيشنهادهاي سياستي

منابع

این کتاب با رویکرد بین‌رشته‌ای، اقتصاد سیاسی تحریم‌ها را در بستر دائماً در حال تغییر رقابت‌های جغرافیای سیاسی بررسی می‌کند. نویسندگان رویکردهای نظری و تاریخی مختلفی را در مورد تحریم‌ها بررسی می‌کنند و آن‌ها را در نمونه‌های خاص مانند اتحادیه آفریقا، چین، کوبا، هند، روسیه، ترکیه و ایالات متحده به کار می‌بندند. کتاب کشورهای تحریم‌شده را مورد خطاب قرار می‌دهد و تأثیر تحریم‌های ثانویه را در نظر می‌گیرد. همچنین، تحریم‌ها را با اشاره به مباحث سیاسی گسترده‌تر مانند امنیت ملی، حاکمیت دولت، جنگ اقتصادی و پایداری تجزیه‌وتحلیل می‌کند.

این کتابچه راهنمای اقتصاد سیاسی تحریم‌ها به بررسی تحولات جدید در سیاست‌های تحریمی می‌پردازد. مجموعه گسترده‌ای از فصول نه تنها به بحث‌های طولانی مدت در مورد اثربخشی تحریم‌ها کمک می‌کند، بلکه به نیاز فوری به تشریح “اثرات” ظاهراً کاربردی تحریم‌ها از اثرات جانبی بلندمدت آنها پاسخ می‌دهد.

روندهای بین‌المللی به افزایش علاقه و توجه به موضوع تحریم‌های اقتصادی در محافل دانشگاهی و سیاست‌گذاری و در نتیجه افزایش کارهای علمی و سیاستی در این زمینه منجر شده‌اند. با این حال، دیدگاه‌ها متفاوت‌اند و دیدگاه بدبینانه‌ای که معتقد است تحریم‌ها در تغییر سیاست یا رفتار کشور دیگر ناکارآمدند، طرفداران بیشتری دارد. این دیدگاه‌ها سؤالی واضح را مطرح کرده‌اند: چرا سیاست‌گذاران از ابزاری استفاده می‌کنند که موفقیت آن به‌طور کلی استثناست و نه قاعده؟

به‌رغم وجود زمینه‌های فراوانی مانند دسترسی به خوراک، دسترسی به بازار، دسترسی به دریا و دیگر موارد مورد نیاز برای توسعه این صنعت، ظرفیت‌های خالی بسیاری پیش روی صنعت پتروشیمی ایران قرار دارد که لازم است سیاست‌گذاران و پژوهشگران به این موضوع توجه کنند. یکی از مهم‌ترین مسائلی که باید مورد توجه پژوهشگران سیاست‌گذاری صنعت پتروشیمی قرار گیرد، بررسی چالش‌ها و موانعی است که بر سر راه توسعه زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی وجود دارد.
تجارب کشورهای موفق در این زنجیره نشان می‌دهد برای رهایی از خام‌فروشی، هدایت بنگاه‌ها به سمت تولید محصولات صادراتی با ارزش‌افزوده ضروری است. تکمیل زنجیره‌های ارزش صنعت و توسعه صنایع پایین‌دست پتروشیمی، امکان اشتغال‌زایی و حرکت به سمت محصولاتِ با ارزش‌افزوده بیشتر را فراهم می‌آورد. همچنین، تاب‌آوری اقتصاد در برابر تهدیدهای خارجی را افزایش می‌دهد.

انتشار محتوای ناظر بر آگاهی‌بخشی و تنویر افکار سیاست‌گذاران و مجریان اقتصادی با نگاه بین‌رشته‌ای و بومی و با توجه به اسناد بالادستی، منویات امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری(مدّظله‌العالی)، ساختارها و نهادهای کشور، یکی از مهم‌ترین رسالت‌های پژوهشکده امنیت اقتصادی تدبیر است. امید است این آثار بر اساس رسالت پژوهشکده، گام مهمی در شناسایی نقاط آسیب‌پذیر امنیت اقتصادی و ارائه راهبردهای مؤثر برای مقابله با مسائل و چالش‌های اقتصادی و بهبود امنیت اقتصادی برداشته باشد و راهنمای سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان اقتصادی و سیاسی کشور باشد.

محتوای حاضر ترجمه کتابی با عنوان «ارتباط اقتصاد و امنیت ملی: مطالعه موردی کشور هلند[۱]» است. این کتاب حسب درخواست دولت هلند و اهمیت موضوع به اندیشکده رند سپرده شده است. در این کتاب تلاش شده با روشی ساختاریافته، مدلی برای درک روابط در سطح استراتژیک بین اقتصاد و امنیت ملی ارائه شود. کتاب مذکور قطعاً حاوی دلالت‏های مناسبی برای تدقیق در مطالعات حوزه امنیت اقتصادی کشور دربردارد؛ لذا پیشنهاد می‏شود این مطالعه به عنوان نمونه‏ای از کارهای تحقیقاتی در این حوزه، مورد مطالعه و بررسی کامل قرار گرفته و از آن به عنوان الگویی برای بومی ‏سازی متغیرهای مربوطه در حوزه امنیت اقتصادی استفاده شود.

کتاب پیش رو با سفری هیجان‌انگیز از غارنشینی تا هوش مصنوعی آغاز می‌شود و روند رشد و تکامل فناوری را به‌وضوح نمایان می‌سازد. پس از بیان بسترهای رشد و توسعه، امنیت و نظم جهانی در زیر چتر هوش مصنوعی مورد مطالعه قرار می‌گیرد و چگونگی تعامل انسان با این فناوری نوظهور بررسی می‌شود. در فصل هفتم این کتاب، ترسیمی از آینده جهان بر پایه هوش مصنوعی به تصویر کشیده شده است. اصل کتاب مبتنی بر هفت فصل است که با عنایت به تجربه‌مان در حوزه فناوری و اقتصاد دیجیتال، به موضوعات مهم دیگری در این حوزه نیز پرداخته‌ایم. در سه فصل ضمیمه‌شده به انتهای کتاب، موضوعاتی مانند تعامل هوش مصنوعی‌ با متاورس، اقتصاد و آموزش، سیاست و حکمرانی مبتنی بر هوش مصنوعی به رشته تحریر درآمده‌ است. فصول اضافه‌شده بر غنا و محتوای کتاب افزوده و به این فناوری نوظهور از دریچه علوم‌‌ انسانی توأم با مهندسی فناوری نگاه شده است.

حفظ و ارتقای امنیت اقتصادی کشور یکی از حوزه‌هایی است که همواره در سیاست‌گذاری به سبب موقعیت خاص داخلی و شرایط تحمیلی بین‌المللی در کشور با چالش‌ها و دشواری‌هایی همراه بوده است. لذا «آزمایشگاه سیاستی» برای سیاست‌گذاران اقتصادی در وضع و اتخاذ سیاست‌های اثربخش و مطلوب از منظر بررسی پیامدهای فرصت‌ساز یا تهدیدساز در حوزه امنیت اقتصادی می‌تواند نقش ویژه‌ای داشته باشد. بر همین اساس، این کتاب به پژوهش پیرامون این ویژگی‌های منحصربه‌فرد آزمایشگاه سیاستی پرداخته و پژوهشکده امنیت اقتصادی تدبیر امیدوار است انتشار نتایج این تلاش، افزون بر آنکه برای پژوهشگران حوزه‌های سیاست‌گذاری و آینده‌پژوهی قابل ‌استفاده و الهام‌بخش باشد، گامی مؤثر برای اعتلای حکمرانی و فرایندهای سیاست‌گذاری در جمهوری اسلامی ایران برداشته باشد.