مشخصات کتاب:

نام کتاب: سالنمای امنیت اقتصادی سال 1398 و چشم‌انداز سال 1399

تهیه و تدوین: پژوهشکده امنیت اقتصادی تدبیر

مشخصات نشر: تهران، پژوهشکده امنیت اقتصادی تدبیر‏‫، 1399

به اهتمام: دکتر محمد جعفری و دکتر سجاد برخورداری

همکاران: یونس خداپرست، زهرا مشفق، معصومه‌ سادات سجادی، الهه رحیم‌دوست، مرجانه بشخور، عاطفه غلامی، سعیده احمدی و نسیبه زارعی

صفحه‌آرایی: منصوره صادقی

طراح جلد: محمدرضا امانی

چاپ نخست: خرداد 1399

قیمت: 700000 ریال

معرفی کتاب:

اقتصاد ایران در سال 1398 با تلاطم‌های متعددی مواجه شد. تبعات ناشی از تشدید تحریم‌ها بیشتر بخش‌های اقتصادی کشور را تحت تأثیر قرار داد. بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی در نتیجه تشدید تحریم‌ها، با مشکلات جدی مواجه شدند و برخی واحدهای تولیدی به تعطیلی یا تعدیل نیروی کار اقدام کردند. چنین شرایطی، از یک سو، با افزایش قیمت‌ها و از سوی دیگر، با افزایش بیکاری در اقتصاد کشور در شکل بیکاری‌های پنهان ظاهر شد.

در کنار شرایط تشدید تحریم‌ها، فشارهای اقتصادی ناشی از رخدادهای طبیعی در آغاز و پایان سال گذشته نیز مشکلات اقتصادی کشور را تشدید کرد. در آغاز سال، سیل‌های ویرانگر در بیشتر استان‌های کشور خسارت‌های زیادی را موجب شد و برای جبران این هزینه‌ها، نیاز به تأمین مالی و جابه‌جایی منابع در قالب بودجه سالانه بود که این موضوع، تقریباً برنامه‌ریزی دولت را تحت تأثیر جدی قرار داد. همچنین درگیر شدن بیشتر استان‌های کشور قدرت مانور دولت و حمایت‌های دولت را از اقتصاد کشور به حاشیه کشاند.

در ماه‌های پایانی سال، کشور با پدیده دیگری با نام شیوع ویروس کرونا مواجه شد. این ویروس علاوه بر تبعات انسانی، مشکلات اقتصادی زیادی برای دولت و فعالان اقتصادی ایجاد کرد. براساس پروتکل‌های بهداشتی، برای مبارزه با این ویروس ناشناخته، نیاز به تعطیلی حدود سه ماه برای بیشتر فعالیت‌ها در اقتصاد کشور بود. با توجه به نزدیکی شیوع ویروس با تعطیلات سال جدید، تبعات اقتصادی ناشی از تعطیلی فعالیت‌های اقتصادی در مقایسه با شرایط عادی کشور، بیش‌ازپیش افزایش یافت.

شرایط اقتصادی ناشی از تشدید تحریم‌ها از یک سو و رخدادهای طبیعی از سوی دیگر، موجب شد به‌رغم مدیریت اقتصادی کشور از سوی دولت و غیردولتی‌ها، آسیب‌پذیری اقتصاد ایران در مقایسه با گذشته افزایش یابد. این آسیب‌پذیری‌ها در قالب افزایش کسری بودجه، کاهش درآمدهای ارزی، افزایش نرخ ارز، افزایش قیمت دارایی‌ها و… بیش‌ازپیش در اقتصاد کشور مشاهده شد. تداوم این وضعیت می‌تواند امنیت اقتصادی را تحت تأثیر قرار دهد و آسیب‌ جدی به پایداری امنیت اقتصادی کشور وارد کند.

به‌منظور برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های علمی در راستای حفظ و پایداری امنیت اقتصادی، ضروری است وضعیت امنیت اقتصادی کشور براساس شاخص‌های مختلف اقتصادی احصا و موارد قوت و ضعف اقتصاد ملی شناسایی شود. پژوهشکده امنیت اقتصادی تدبیر در راستای رسالت خود، سالانه امنیت اقتصادی را در طول سال‌های گذشته بررسی می‌کند و پیش‌بینی وضعیت شاخص‌های کلان را برای سال پیش ‌رو ارایه می‌دهد. در سال جاری نیز این پژوهشکده، ابتدا وضعیت امنیت اقتصادی کشور را براساس شاخص‌های کلیدی در سال‌های گذشته و با تأکید ویژه بر سال 1398 بررسی و سپس، پیش‌بینی شاخص‌ها را برای سال جاری ارایه کرده است.

در کتاب حاضر، وضعیت امنیت اقتصادی کشور براساس شاخص‌های کلیدی در سال 1398، بحث و بررسی شده است. برای این منظور، در سال جاری، حوزه‌های مورد توجه شامل اقتصاد سیاسی، فساد اقتصادی، بیکاری و اشتغال، ارز و سکه، سرمایه‌گذاری، نقدینگی، قاچاق، صنعت نفت و گاز، صنعت پالایش و پتروشیمی، تولید صنعتی، تولید کشاورزی و تجارت خارجی بوده است.

در هریک از حوزه‌های یادشده، ابتدا وضعیت شاخص‌ها و اقدام‌های انجام شده در سال‌های گذشته و به‌ویژه سال 1398 بررسی شده است. در ادامه، با توجه به شرایط تحریم‌های حاکم بر اقتصاد کشور و شیوع ویروس کرونا، وضعیت شاخص‌ها در هر حوزه برای سال جاری پیش‌بینی شده است. پس از پیش‌بینی، تأثیرپذیری امنیت اقتصادی کشور در هریک از حوزه‌ها تحلیل شده است. در بخش پایانی هریک از حوزه‌های مورد بررسی، راهکارهایی برای حفظ، پایداری و تقویت امنیت اقتصادی ارایه شده است. نتایج این مطالعه، برای برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران علاوه بر ارزیابی گذشته می‌تواند مسیری را برای تصمیم‌گیری‌های صحیح در سال جاری و آینده نشان دهد.

فهرست مطالب

  • پیشگفتار
  • اقتصاد سیاسی
  • فساد اقتصادی
  • بیکاری و اشتغال
  • ارز و سکه
  • سرمایه‌گذاری
  • نقدینگی
  • قاچاق
  • صنعت نفت
  • صنعت پالایش و پتروشیمی
  • صنعت گاز
  • تولید – صنعت
  • تولید – کشاورزی
  • تجارت خارجی